طرحواره ایثار
این طرحواره، مفهوم ایثار را به طور خلاصه و در یک جمله بیان می‌کند.
در این جمله، “فداکاری” به معنای از خود گذشتگی و “یاری رساندن به دیگری” به معنای کمک کردن به فردی دیگر است. “حتی در صورت نیاز” نشان می‌دهد که ایثار زمانی اتفاق می‌افتد که فرد ایثارگر، خود نیز به آن چیز که می‌بخشد نیاز داشته باشد.
می‌توان این طرحواره را با جزئیات بیشتری شرح داد و به انواع ایثار، مانند ایثار مالی، ایثار جان و ایثار وقت اشاره کرد. همچنین می‌توان به فواید ایثار، هم برای فرد ایثارگر و هم برای جامعه، پرداخت.
با این حال، طرحواره ارائه شده، خلاصه‌ای از مفهوم ایثار است که به راحتی قابل فهم و به خاطر سپردن است.
طرحواره ایثار چیست؟
طرحواره ایثار، الگوی رفتاری ثابتی در فرد است که او را به فداکاری از خود برای یاری رساندن به دیگران، حتی در صورت نیاز، سوق می‌دهد.
افراد دارای این طرحواره، نیازها و خواسته‌های خود را به طور مداوم فدای دیگران می‌کنند و معمولاً در جلب رضایت و خوشحال کردن دیگران، به دنبال تأیید و پذیرش هستند.
این الگوی رفتاری، ریشه در تجربیات دوران کودکی دارد.
برای مثال، کودکی که در خانواده‌ای زندگی می‌کرده که در آن نیازهای او به طور مداوم نادیده گرفته می‌شده یا برای جلب توجه والدین مجبور به فداکاری از خود بوده است، در بزرگسالی احتمالاً به طرحواره ایثار دچار خواهد شد.
نشانه‌های طرحواره ایثار
- عدم توانایی در “نه” گفتن: حتی زمانی که فرد توانایی انجام کاری را ندارد یا انجام آن به ضرر اوست، نمی‌تواند به درخواست دیگران “نه” بگوید.
- تمرکز بر نیازهای دیگران: فرد به طور مداوم به نیازها و خواسته‌های دیگران فکر می‌کند و سعی در برآورده کردن آنها دارد، حتی اگر به قیمت نادیده گرفتن نیازهای خود تمام شود.
- احساس گناه: فرد احساس گناه می‌کند اگر به خود اولویت دهد یا از کمک به دیگران خودداری کند.
- اعتماد به نفس پایین: فرد به دلیل عدم توجه به نیازهای خود، اعتماد به نفس پایینی دارد.
- ایثار افراطی: فرد تا حدی ایثار می‌کند که به سلامت جسمی و روانی خود آسیب می‌زند.
تاثیرات طرحواره ایثار
طرحواره ایثار می‌تواند تاثیرات منفی بر زندگی فرد داشته باشد، از جمله:
- استرس و اضطراب: فرد به دلیل نگرانی دائمی از نیازهای دیگران، دائماً مضطرب و استرس دارد.
- افسردگی: به دلیل نادیده گرفتن نیازهای خود، ممکن است به افسردگی مبتلا شود.
- مشکلات در روابط: در روابط عاطفی، به دلیل فداکاری بیش از حد، ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرد یا از او سوء استفاده شود.
- مشکلات جسمی: به دلیل عدم توجه به سلامت خود، ممکن است دچار مشکلات جسمی شود.
درمان طرحواره ایثار
طرحواره ایثار با روان درمانی قابل درمان است. در روان درمانی، فرد ریشه‌های طرحواره خود را شناسایی می‌کند و یاد می‌گیرد که نیازها و خواسته‌های خود را به درستی بیان کند و برای آنها ارزش قائل شود.
همچنین، فرد یاد می‌گیرد که چگونه حد و مرزها را تعیین کند و از “نه” گفتن نترسد.
با درمان، افراد دارای طرحواره ایثار می‌توانند زندگی متعادل‌تر و سالم‌تری داشته باشند و روابط عاطفی سالم‌تری برقرار کنند.
منابع انگلیسی طرحواره ایثار
مقالات:
- “Self-Sacrifice Schema: Causes, Signs, and Treatment” by Verywell Mind: https://www.attachmentproject.com/early-maladaptive-schemas/self-sacrifice/
- “The Self-Sacrifice Schema: Understanding and Overcoming the Tendency to Put Others First” by Psychology Today: https://www.psychologytoday.com/au/blog/flipping-out/202211/take-care-everyone-yourself-self-sacrifice-schema
- “Self-Sacrifice Schema: Do You Put Others Needs Before Your Own?” by The Attachment Project: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8670402/
کتاب ها:
- “Healing the Shame That Binds You” by John Bradshaw
- “Adult Children of Emotionally Immature Parents” by Lindsay Gibson
- “The Drama of the Gifted Child” by Alice Miller
سایت ها:
- “Schema Therapy Institute” (https://www.schematherapy.com/id201.htm)
- “The International Society for Schema Therapy” (https://schematherapysociety.org/)
- “Psychology Today” (https://www.psychologytoday.com/us)
- طرحواره تنبیه
- طرحواره اطاعت
- طرحواره شکست
- طرحواره رهاشدگی
- طرحواره نقص و شرم
- طرحواره آسیب پذیری
- طرحواره انزوای اجتماعی
- طرحواره بازداری هیجانی
- طرحواره محرومیت هیجانی
- خویشتن تحول نیافته و گرفتار
- طرحواره منفی گرایی و بدبینی
- طرحواره معیارهای سرسختانه
- طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری
- طرحواره وابستگی و بی کفایتی
- طرحواره استحقاق و بزرگ منشی
- طرحواره پذیرش جویی جلب توجه
- خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی
